11. Die Reinfelder Stiftungsurkunden

Nachfolgend die Originaltexte der Reinfelder Stiftungsurkunden aus den „Schleswig-Holstein-Lauenburgische Regesten und Urkunden, Bd. 1“ von Prof. Dr. Paul Hasse, 1886. Im Urkundenbuch werden sie mit Nummern gekennzeichnet, in der übrigen Literatur oft mit „A1, A2, A3“ für die gräflichen Urkunden sowie mit „F“ für die kaiserliche. Die spekulative Bischofsurkunde heißt „L“. A3 ist im Urkundenbuch nicht enthalten, da sie erst später im Lübecker Stadtarchiv entdeckt wurde. Zu L ist kein Text überliefert.

Die Anmerkungen stammen von Hasse. Die Texte habe ich unverändert übernommen, nur an einigen Stellen habe ich zur besseren Lesbarkeit das ursprüngliche „u“ durch ein „v“ ersetzt, manchmal auch umgekehrt (in alten Texten wurden u und v oft gleich geschrieben).

Nr. 163, 10. Mai 1189, „F“

"Kaiser Friedrich bestätigt das vom Grafen Adolf gegründete Kloster Reinfeld.

Fridericus Dei gratia Romanorum imperator, semper Augustus. Pietatis opus imperialis nostra serenitas omni tempore promovere decrevit, ex euius initio praesentis vitae bonum et futurae omnium bonorum retributor impendit. Etenim praemio charitatis participare nos credimus, quoties quae ad laudem Dei sunt, et gloriam ipsius in sanctis obsequiis studio et favore imperiali promovemus. Hinc est quod ad universorum fidelium Christi et imperii praesentium et futurorum notitiam pervenire volumus, quod locum qui dictus Boule1), quem fidelis noster Comes Adolphus de Scowenburg, mediante illustri Principe Bernhardo Duce Saxoniae, ab imperio tenebat, in manus nostras ab ipso duce resignatos, 2) ad petitionem Adolphi Comitis pro construendo in eo coenobio Monachorum libertate nostra dedimus et consignavimus, huic piae intentioni suae assensum nostrum applicantes, ipsum itaque locum ipsosque Christi famulos cum his quae nunc possident, aut imposterum et largitionibus bonorum hominum iusto titulo poterunt adipisci, in nostram protectionem suseipimus, terminos ipsius, ne post per improborum temeritatem coangustentur, praesenti pagina describentes. Hi quippe ab orientali pertingunt ad campos Wesenberge, a meridionali plaga pertingunt ad flumen quod dicitur Travena, in littore eiusdem fluminis ascendunt iidem termini usque ad flumen Travenae et procedunt usque ad ortum ipsius fluminis et ab ortu fluminis pertingunt usque ad fluvium quod dicitur Bisenitz, et in eodem flumine deorsum usque ad terminum quod dicitur Schede et ab eodem termino usque Wesenberge. Hanc paginam privilegiali sanctione roborantes statuimus et imperiali authoritate decrevimus, ut nulla omnino persona magna vel parua, secularis vel ecclesiastica tam pio ac legitimo facto contradicere audeat, aut temeritatis ausu aliquatenus ei contra ire praesumat. Testes hnius rei sunt Bartoldus Novenburgensis episcopus, Conradus Goslariensis Praepositus, Fridericus Sueuorum Dux, Otto Dux Bohemiae, Bartoldus Dux Muco . . . 3), Bernhardus de Warnigerode, Burchardus Burggravius magdeburgensis, Gerhardus frater eius, Ludolphus de Habemunt 4), et alii quam plures. Datae Ratisbonae anno domuricae incarnationis millesimo centesimo octuagesimo novo iuris dictionis septimo 5) sexto idus Maii.

1) l.: dicitur Croule. 2) l.: resignatum 3)l. : Mcraniae 4) I.: Halremunt. 5) l.: Indictione septima.

Noodt, a a. 0. II, S. 287. 288 nach unbekannter Quelle. Danach: Acta imperii I, S. 151. St. 4523. (Hansen) in: Kurzgefaßte zuverlässige Nachricht von den Holstein-Plönischen Landen, Plön 1759, S. 113, führt an aus einem Hegister: „unter Heinrich Rantzauen eigenhändiger Unterschrift …. von gewissen an Herzog Johann den jüngern abgelieferten Urkunden, welches künftig unter dem Namen Rantzauisches Register wird allegiert werden. In solchem wird nebst andren sub (R. 17) folgende Rubric an-geführet: Friderici Imperatoris de fundatione Abbatiae, item eius tuitio et terminorum descriptio Anno 1189."

Nr. 164, 1189, „A1“

"Adolf, Graf von Wagrien, Holstein und Stormarn stiftet das Kloster lReinfeld und stattet es mit Grundbesitz aus.

Adolphus dei gratia comes Wagrie Holzatie atque Stormarie omnibus Christi fidelibus hoc scriptum perspicientibus in domino salutem Universitatis vestre scire desidero discretionem quod nos religiosos fratres ordinis Cisterciensis in locum qui dicitur Rinevelde auctoritate dominorum Friderici et Hinrici filii eius Imperatorum vocatos tanquam filios carnales suscepimus et haeredibus nostris cognatis et amicis commendamus educandos ac promovendos Ne igitur termini Abbatie per improborum temeritatem in posterum coangustentur presenti fecimus pagina describi. Hii quippe ab orientali parte pertingunt ad campos Wissenberge a meridionali plaga ad flumen quod dicitur Travena et in littore eiusdem fluminis ascendunt usque ad rivulum qui dicitur Cuegene et procedunt usque ad ipsius rivi ortum pertingeus ad rivum qui dicitur Bisneze et in eodem flumine deorsum vadunt usque ad terminum qui dicitur Mitwalde et sic circumquaque usque Wiseberge. Omnes etiam illos qui intra predictos terminos sunt constituti vel constituentur ab omni obsequio petitionibus et expeditionibus liberos esse constituimus. Cum caeteris tamen defensioni quam Lantwere vocant infra fines Holzatie se opponent Testis huius rei est pene tota Holzatia quia in conuentu multorum est factum et approbatum Acta sunt antem haec anno dominicae incarnationis M° CLXXX° LX°. indictione VII

Kopie secc. 16 auf Papier im Königl. Staatsarchiv zu Schleswig (Hansen): Kurzgefaßte zuverlässige Nachricht von den Holstein-Plönischen Landen, Plön 1759, S. 110, nach einer Kopie des Abts Johann Kuhl aus dem Jahre 1600."

Nr. 165, 1189, „A2“

"Adolf, Graf von Wagrien, Holstein und Stormarn, beurkundet den Grundbesitz des Klosters Reinfeld.

Adolphus Dei gratia, Comes Wagriae, Holsatiae atque Stormariae universis Christi fidelibus, ad quos praesens pagina pervenit, salutem. Cum constet, quod eadem mensura, qua mensi fuerimus, remetictur nobis, necesse est, ut iuxta Apostoli eulogium operemur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei: Unde notum esse volumus tam praesentibus quam futuris, quod nos religiosis de Reinefelde, quos in partes Wagriae vocavimus, contulimus villam quae dicitur Cerbene, Langenvelde, Wideknidesdorp, Orowle 1) cum agris et pascuis cultis et incultis, aquis, piscariis viis et inviis, Steinfeln et Haleshope, cum novis villulis quas in loco Harroris 2) vastae solitudinis struere poterunt, campos quoque Loccefeld et Stormurfeld cum sylvis et pratis adiacentibus, curiam etiam in Oldeslo. Item in . . . unum in eadem villa, quod dabatur aunuatim de Theloneo Bemohlen, etiam terram quae vulgo dicitur Goumecke, praedium Wlentorpe, decimam Leszehow, decimam super quosdam agros virignos adiacentes villae quae dicitur Münsterdorp medietatem piscinae quae dicitur Meregure. Terminos etiam Abbatiae, ne post per improbarum temeritatem conangustentur, praesenti pagina descripsimus. Hi quippe ab occidentali ponte 3) pertingunt ad flumen quod dicitur Onegent, procedunt usque ad ipsius fluminis ortum pertingentes ad flumen quod dicitur Bisenci. In eodem flumine deorsum usque ad terminum qui dicitur Miterwelde et ab eodem termino usque Wetenberge. Dedimus etiam eis septem mansos in Hindenborch et sex iugera de baereditate nostra cum omni libertate et utilitate. Scire etiam desidero vestram universitatem, quod ad praefati monasterii necessitati consulendum, omnes illos, qui ad memorias 4), quod ad proprietatem eius spectat, aedificationem accesserint, ab omni inquietatione et obseqnio petitionibus et expeditionibus liberos esse constituimus. Ne vero uxor mea, filius vel filia, cognatus vel cognata, barbarus vel Scytha hanc nostram piam legitimamque donationem aliquatenus infringere valeat, sigilli nostri patrocinio et praesentis scripti suffragio ecclesiae illam confirmamus. Ut autem sit evidens in praesens et imposterum Adelheide tori nostri consortem, in hac donatione benignum praebuisse assensum, eius etiam sigilli testimonio paginam hanc roboramus. Testes huius rei sunt hi: Theodoricus lubicensis Episcopus, Fridericus de Borckhe, Amalingus de Oriene, Vidikindus de Schawingburg et alii quamplures.

Acta sunt haec Anno domiuicae incarnationis MCLXXXIX. iurisdictionis septimo. 5)

1) l.: Crowle. 2) l.: horroris. 3) l.: parte. 4) der Text ist verderbt, Kuß, im Staatsb. Magaz. X. 519, schlägt vor, statt memotias zu schreiben: memoris und statt aedificationem: extirpationom. 5) l.: indictione septima.

Noodt, a. a. 0. II, S. 286, nach unbekannter Quelle.

Anmerkung.

Die beiden Reinfelder Stiftungsurkunden des Grafen wie die Bestätigung desd Kaisers bedürfen für die Glaubwürdigkeit ihres Inhalts einer Untersuchung. Auch die Form der ersteren erregt mehrfach Bedenken. s. U. B. d. Bist. Lüb. I. 332. (20. 21. 74.)"

 

Ohne Nr., 21. September 1189, „A3“

"Graf Adolf (III.) von Wagrien, Holstein und Stormarn umschreibt das Gebiet des neugegründeten Klosters Reinfeld und gewährt ihm weitgehende Hoheitsrechte.

Ego adolfus dei gracia comes wagrie, holsacie, atque Stormarie omnibus cristi fidelibus tam presentibus quam futuris cupimus fore notum quod nos religiosos viros fratres ordinis cysterciensis. in locum qui dicitur reynevelt vocavimus auctoritate domini frederici imperatoris. et eos tamquam filios carnales suscepimus. Ne igitur per inproborum temeritatem termini abbacie inposterum angustentur sic distinwimus per presentes. Hii quippe a parte orientali pertingunt ad campos wesenberge. a meridionali plaga ad flumen quod dicitur travena et in lictore eiusdem fluminis assendunt ad rivulum qui dicitur knegena. et procedunt usque ad ipsius rivi ortum pertingentes ad rivum qui dicitur bisneze. et in eodem flumine deorsum vadunt usque ad terminum qui dicitur mitwalde et sic usque wesenberge. illos eciam omnes qui infra predictos terminos sunt constituti vel constituentur ab omni obsequio peticionibus et expedicionibus liberos esse volumus dantes eisdem fratribus in reynevelt auctoritatem in loco horroris et vaste solitudinis villas et grangias construendi et nemora et rubeta exstirpandi. et vendendi. in alto et in basso edificandi quidquid eis visum fuerit expedire. volumus eciam quod predicti fratres et bona ipsorum ab omnibus theoloneis terrarum et aquarum nostrarum sint liheri et exempti. piscaturas eciam et bladorum et annone et lignorum et aliarum rerum suarum evecciones et advecciones per flumen travenam libere usque ad mare excersebunt prohibicione generali vel speciali non obstante. Nullus eciarn sita vel advena in terminis predictorum fratrum. nisi de licencia eorundem venaciones et piscaturas et alias insolencias excercebit. Volumus insuper quod in dictis terminis predictorum fratrum nullus vasallorum nostrorum sub optentu gracie nostre debet dies placitorum observare. ne per congregaciones eorundum ipsorum fratrum ville et grangie desolentur. Homines eciam predictorum fratrum in dictis terminis commorancium ab omni servitutis debito donamus esse liberos et exemptos nichil nobis iuris aut precepti in eisdem reservantes. ita tamen quod de iudicio sagwinis comes percipiat duas partes et ecclesia terciam partem tantum et iudex quem abbas instituet. solus iudicio presidebit. Eciam si hostilis immanitas terram nostram invaserit quod absit. defenscioni terre cum ceteris se opponent. Ut autem hec omnia et singula apud nos. heredes et successores nostros perpetue. firma et inviolata permaneant presentes litteras nostro sigillo fecimus communiri. Datum et actum in castro plune. anno domini M.° C.° LXXXIX° in die mathei apostoli presentibus thiderico episcopo lubicensi episcopo. frederico bobere. amelungo de grove. wedekino de scoenberch. hinrico de lo. gerardo de bardeleve cum filio suo hinrico. amelungo stint cum filio suo arnoldo. ludovicus de bardeleve cum filiis suis wernero et roberto eciam interfuit et alii quam plures testes ad premissa vocati et rogati.

Angebliches Original mit dem Reste eines Siegelstreifens im Staatsarchive zu Lübeck."